HET COEVORDER LIEVERDJE

Op 9 april van dit jaar plaatsten Alard van Lenthe en Relus ter Beek, redakteuren van de "Rooie Drentse Courant", bij het standbeeld van g. g. van Heutsz in Coevorden een bord. Daar op stond : "Ontslapen onder het hakenkruis; gesneuveld bij het uitmoorden van het 39ste Atjehse dorp; bij het verkrachten van de 79ste Atjehse vrouw; om het geschokte vertrouwen van het Ned.-Indische bestuur opnieuw te funderen."
De dochter van de g.g. diende een aanklacht tegen Alard en Relus in. De officier van justitie, baron van Dedem, legde beiden een boete van f50, - op. Prof. Nagel (J.B.Charles), die in een (bekroond!) gedicht had aangespoord tot het omver trekken van alle van Heutsz-monumenten, trad tijdens het proces als getuige-deskundige op.

Een afschrift van het bezwaarschrift van Alard van Lenthe drukken wij hieronder, enigszins bekort, af.

WE HERDENKEN HET MET EERBIED.

Toen de actie "Het Coevorder Lieverdje" werd voorbereid, heb ik mij gerealiseerd, dat mijn woorden en mijn bedoelingen niet juist geïnterpreteerd zouden worden en dat deze actie tot misverstanden zou leiden. Onder andere uit idealistische motieven heb ik gemeend er toch mee door te moeten gaan.

Dat er in de landelijke pers over de gebeurtenissen op de bewuste vrijdag-middag is geschreven en dat radio- en tv.-programma's er aandacht aan wilde besteden, was voor mij onverwacht. Het was het gevolg van de aanklacht die de advocaat van mevrouw van der Weyden - Van Heutsz tegen mij heeft ingediend. Hierdoor kwamen de kaarten anders op tafel te liggen. Ik had de mensen die het borstbeeld van wijlen Gouverneur-generaal J.B. van Heutsz hebben geplaatst en het nog steeds laten staan moreel aangeklaagd, omdat dit standbeeld voor mij een belediging is van het zedelijk bewustzijn van het Nederlandse volk en een posthume smaad van de onderdrukte, vermoorde en lichamelijk, maar vooral geestelijk verkrachte Indiërs.
Hierop werd gereageerd met een juridische aanklacht tegen mij, omdat ik "opzettelijk de eer en de goede naam van wijlen Generaal J.B. van Heutsz heb aangerand door het aan hem gewijde borstbeeld te ontwijden." Niet mijn aanklacht met behulp van en d.m.v. het borstbeeld heeft de meeste stof doen opwaaien, maar de aanklacht tegen mij. De vraag wordt gesteld of men iemand als g.g. Van Heutsz ongestraft een misdadiger kan noemen. Moet de naam van g.g. zo goed genoemd worden? Moet zijn eer zo hoog aangeslagen worden?
Hierom draait de hele actie: wordt de g.g. Van Heutsz met eerbied of met afschuw en weerzin herdacht?

Ik heb mevrouw van der Weyden geschreven dat het niet mijn bedoeling is haar te beledigen. Ik kende haar immers niet. Er is een ongewild conflict ontstaan tussen haar en mij; ongewild omdat deze actie gericht was tegen het Coevorder Lieverdje, niet in de eerste plaats tegen J. B. Van Heutsz en helemaal niet tegen zijn dochter. Ik bedoel: niet tegen een bepaald persoon, maar tegen een bepaalde mentaliteit. Tegen het eerbetoon aan militair geweld, tegen de huldiging van misdaden als het doden van mensen die vrij willen zijn. Tegen nationalistische gevoelens, tegen rassentheorieën en rassendiscriminaties. Tegen het fascisme, om een vies woord te gebruiken. Het doel van de actie "Het Coevorder Lieverdje" was: het fascisme in de mens anno 1965 aan de kaak te stellen, te ontmaskeren. Het borstbeeld van iemand die een halve eeuw geleden gestorven is, kan daarbij slechts een middel zijn. Een soort katalyse van een hedendaagse problematiek die de oorzaak en het gevolg is van de rottigheden die de mensen elkaar aandoen.

Het borstbeeld van g.g. Van Heutsz werd voor mij een teken (aan de wand).
Aan dit borstbeeld gaat men voorbij zonder het te zien. Zoals men aan het wereldgebeuren voorbij gaat zonder het te zien. Ongeschokt. Het is nou eenmaal zo. Het is nou eenmaal zo dat het voedsel en de lucht verontreinigd worden door atoomproeven. Het is nou eenmaal zo, dat er teveel geld aan bewapening en ruimtevaart wordt gegeven en te weinig aan de ontwikkelingslanden.
Dat in Spanje en Portugal mensen zonder proces in de gevangenis worden gestopt, omdat zij tegen sociale misstanden protesteren. Dat de imperialistische politiek van het westen veel internationale conflicten in de wereld heeft geholpen. Dat het communisme de gelegenheid krijgt in troebel water te vissen...
Iedereen laat dit borstbeeld staan zonder het omver te werpen. Zoals iedereen Vietnam laat bombarderen. En de mensen in de ontwikkelingslanden laat verhongeren. Zoals iedereen rond 1900 in Nederlands - Indië de Atjehers en Lombokkers heeft laten vermoorden.
"Wir haben es nicht gewusst". Men wilde het niet weten.
Iedereen vindt het gewoon dat het borstbeeld er staat.
Zoals iedereen het gewoon vindt dat militairen zitten uit te knobelen hoeveel mega-doden elk nieuw wapen kan opleveren. Zoals iedereen het gewoon vindt dat twee miljard mensen honger lijden. Dat Portugal lid is van de NAVO en Spaanse ambassadeurs eregasten zijn op taptoes in Coevorden.
Dat van Heutsz een groot Nederlander was, omdat hij zoveel medailles heeft gekregen. Er wordt niets (aan) gedaan.
Het borstbeeld staat er als een teken te staan. Er wordt niet eens naar gekeken. Er wordt niet eens een keer tegenaan geschopt.
Men accepteert het beeld zonder meer.
Zonder te weten wie Van Heutsz werkelijk is geweest.
Zoals men de gang van zaken in het wereldgebeuren die de mensheid vernedert en onvrij maakt, zonder meer accepteert. Zonder te protesteren, te demonstreren.

Ongeveer een half jaar geleden gingen Nederlandse radio- en tv.-reporters naar het stadje Wyk op het eiland Föhr, omdat zij verontwaardigd waren over het eerbetoon aan de inwonende nazi Christiansen, die zich in de tweede wereld-oorlog in Nederland gehaat heeft gemaakt. In een interview zei de burgemeester o.a. "Het moet u bekend zijn, dat de Nederlanders in Indonesië ook niet bepaald zachtzinnig zijn opgetreden..."
Dat zou bekend moeten zijn. Het is bekend dat de Duitsers tijdens de tweede wereldoorlog in Nederland de beest hebben uitgehangen. Het zou ook bekend moeten zijn, dat de Nederlanders tijdens de kolonisatie van de Indische archipel niet veel beter waren.
In de praktijk is bijvoorbeeld de Atjeh-oorlog geen andere dan de Boerenoorlog in Zuid-Afrika en de tweede wereldoorlog. Het mag tegenwoordig (na 5 jaar oorlog en 6 miljoen vergaste Joden) gezegd worden, dat de nazi-leiders psychopaten en misdadigers waren. Ondanks de dochters die zich gegriefd voelen. Het zou tegenwoordig (na zoveel jaar kolonialisme en zoveel miljoen dode Indiërs) ook gezegd mogen worden, dat vele Nederlandse bezetters in Indië eveneens oorlogsmisdadigers zijn geweest. Wanneer men verontwaardigd wil wezen over eerbetoon aan oorlogsmisdadigers kan men dicht bij huis blijven.
Men hoeft niet naar Wyk te gaan, men kan naar Coevorden komen. Coevorden, waar de mensen op de Van Heutszsingel wonen, waar zij in het Van Heutszpark wandelen of in de Van Heutszmars, met de Van Heutszmedailles op de borst, achter muziekkorpsen van de Van Heutsz kompagnie...
Men kan zich daar verontwaardigd tonen over eerbetoon aan een man die zich in het oude Indië gehaat heeft gemaakt, die de Indiërs (niet de Joden) als minderwaardige mannen beschouwde, die als Hitler droomde een grote Napoleon te worden...
Men zal huiverig zijn om parallellen te trekken tussen Duitse en Nederlandse bezettingen en bezetters. De Nederlanders hadden immers het beste met de Indiërs voor. Het is de vraag of dit het beste was voor de Indiërs.
Ook de Duitsers gingen met de beste bedoelingen (de hunne) de oorlog in.
Het waren geen vredelievende bedoelingen.

Iemand zei tegen mij: "Je moet iemand als Van Heutsz in zijn tijd plaatsen". Dat moet men met Hitler ook doen. Beiden hadden hun tijd mee.
Hitler was niet het mannetje met het snorretje, zomin als Van Heutsz de generaal was met de borst vol medailles. Zij waren beiden een verpersoonlijking van een bepaalde west-europese fascistische mentaliteit. J.E.Stokvis schreef, in de jaren dertig dat er in Indonesië door de Nederlanders naar kapitalistische methoden geregeerd wordt : "Koloniale politiek onder het kapitalisme is zoiets als een buiten de echt geboren kind van het fascisme. Dat een democratische regering dat schepsel helpt aangeven bij de burgerlijke stand is een teken aan de wand".
Deze fascistische mentaliteit heeft in de Indische samenleving wonden geslagen. Wonden die nog steeds niet zijn genezen. Daarom heb ik gezegd: "Van Heutsz heeft gemoord en verkracht en is onder het hakenkruis ontslapen" (bij wijze van spreken). Voor Vaderland en weet ik veel voor wie nog meer. Omdat ik geloof, dat in de Nederlandse vlag op het voormalig Nederlands-Indië een hakenkruis was geweven. Waaronder men ontslapen is voor een ideologie, een mythe, waarvan de Indiërs de dupe werden.
Tot men de rekening gepresenteerd kreeg. Tot de Nederlanders na veel bloedvergieten Indonesie werden uitgetrapt.
H.M.van Randwijk schreef in een onlangs verschenen nummer van De Gids, dat hij zich steeds heeft verzet tegen kolonialisme: "Ik schreef er tegen met alle schaamte en felheid waarover ik beschikte, niet omdat ik pro-Indisch was, maar omdat ik Nederlander was. Om dat ik het Wilhelmus in de meidagen had gehóórd. Waarmee ik maar zeggen wil, dat het nationale besef het meest misbruikte gevoel is dat de geschiedenis heeft opgeleverd. Het wordt altijd gebruikt om te beamen, te camoufleren, om gemene zaak te maken met de macht. Nooit of bijna nooit tot inkeer, zelf-critiek, schaamte en desnoods een duidelijk nee zeggen tegen de eigen natie terwille van de natie".

Ik heb voortdurend geprobeerd de actie "Het Coevorder Lieverdje" in deze samenleving te laten plaatsvinden. De geschiedenis is er, om dienstbaar te worden gemaakt aan de tegenwoordige tijd. De geschiedenis leert dat het borstbeeld van de g.g, Van Heutsz in het teken staat van militair machtsgeweld en dat dit borstbeeld er staat ter ere van iemand aan wie de mensheid niets heeft te danken, behalve de waarschuwing, dat er met oorlogvoeren weinig meer te verdienen valt dan de dood.

Van Heutsz is een geliefd misdadiger. Misdaad is gebonden aan tijd. De tijd ook aan misdaad.
De vorm verandert door de eeuwen, maar de inhoud blijft dezelfde: anderen de dupe laten worden van eigen (machts)-driften, van eigen voor ogen gesteld doel, ideologie, mythe, waarin men gelooft...
Het oorlogvoeren is nog steeds een geliefde misdaad. Het is: ontslapen, sneuvelen en verkrachten onder hakenkruisen.

Dat had ik willen zeggen op de vrijdag van de ontwijding van Van Heutsz' standbeeld. Uit verontwaardiging.
Om toch iets te doen. Om een daad te stellen, een happening te maken. Maar op straat kan men geen toespraak houden, laat staan een geschiedenisles geven.
Daarom heb ik een andere vorm van ontwijding, inwijding, smaad, omverwerping van het borstbeeld van de generaal gekozen. Om het een angstaanjagende bezienswaardigheid te laten worden. Zodat het borstbeeld gehaat werd, in plaats van geliefd. Opdat men er niet langer naar zou kijken zonder er een vieze smaak van in de mond te krijgen. Zodat men zich er weer aan stoot. Zodat de mensen de schrik om het hart slaat.
Zodat men zich realiseert waar eerbetoon en militair geweld toe heeft geleid en zal leiden.

Alard van Lenthe