Puch, puch,Tomos, tomos, nozem, Kreidler, DKW, zundapp, Royal Nord, vetkuiven, Pierre Kartner, jeugd, Old-timers, Outsiders, outsiders, nieuwendijk, leidse plein, Leidseplein, brommers, bromfietsen, jaren 50, jaren 60, nederbeat, beat, beatniks, beat generatie, provo, Nozems, Pleiners, Dijkers, Sjorsklanten, buikschuivers, mods, rockers, kabouters, Roel van Duin, jeugdcultuur, jeugdgroepen, jongerengroeperingen, jongerencultuur

 

WELKOM OP DE NOZEM SITE!


Hier vind je informatie over de op Puchs en buikschuivers voortdenderende, opstandige jeugd van de jaren '50 en '60. Nozems, pleiners, dijkers en sjorsklanten, ze komen allemaal voorbij. En als na het lezen de rookwolken zijn opgetrokken, ben je helemaal op de hoogte van wat er zich vroeger afspeelde. Het is de bedoeling dat deze site regelmatig uitgebreid wordt, zodat er een mooi tijdsbeeld ontstaat. Omdat ik in Amsterdam woon, tref je allereerst veel van de toenmalige situatie hier aan. Onderaan deze pagina kan je doorschakelen naar meer onderwerpen. Zoals je wel zal opmerken ligt m'n passie bij het Puch gebeuren, maar ik heb geprobeerd het zo objectief mogelijk te houden. Veel leesplezier!


 

INLEIDING

In de vijftiger jaren maakte Nederland kennis met een nieuw fenomeen. Er deden zich voor het eerst rellen voor met jongeren. Deze onlusten kondigden een omslag aan in het bestaan van de naoorlogse jeugd. Een omslag waarvan de nozem het symbool werd.Voor het eerst nam de jeugd bezit van de openbare ruimte en daagde zij openlijk het gezag uit.

Jongeren posteerden zich met brommers, leren jassen, een sigaret in de mondhoek en een transistorradio waaruit rock 'n' roll klonk, op straathoeken en stadspleinen. Ze hadden genoeg van de toen heersende moraal en kleinburgelijkheid. Ze wilden zich helemaal niet meer binden aan een jeugdbeweging, politieke partij of kerk. Ze waren op zoek naar vrijheid en de nieuwe mogelijkheden die de opkomende consumptiemaatschappij hun bood.
Dat dit niet zonder slag of stoot zou gaan, namen ze voor lief. Er verschenen dan ook geregeld overspannen berichten in kranten en tijdschriften. Braaf Nederland stond aan de vooravond van grote veranderingen......


NOZEMS IN AMSTERDAM

In '55 verschenen in Vrij Nederland 3 befaamde artikelen van Jan Vrijman over de nozems van de Nieuwendijk in Amsterdam. Dit was de bekendste verzamelplek en 's avonds een druk uitgaanskwartier. Het woord nozem kreeg door zijn reportages een grote bekendheid.

'Deze nozems', schreef hij, 'waren uitgekookte jongens die iets anders verwachten dan een keurige betrekking, een degelijk huwelijk en fatsoenlijk aanlanden bij Drees ("Drees" betekende de AOW). Zij leefden in het niemandsland van de verzorgingsstaat. Zij wilden de maatschappij niet veranderen; zij wilden alleen het moment dat ze zouden worden ingelijfd in de tredmolen, nog een paar jaar uitstellen. Ze staan op de hoeken van de Nieuwendijk, ze schreeuwen en tieren, ze gooien en smijten, ze bemoeien zich met iedereen. Maar wie bemoeit zich met de nozems? Niemand!'.

Het 'nozemdom' in Amsterdam bleef echter niet tot de Nieuwendijk beperkt. Overal in de stad, tot ver in West en Zuid toe, vormden cafetaria's en cafe's hun bases. Met de regelmaat van het politierapport verschenen in de kranten berichten over deze 'weerspannige opgeschoten jongeren', die door de politie met de gummistok verwijderd moeten worden.

De drie bovengenoemde reportages van Jan Vrijman tref je hieraan.

 

DE OPKOMST VAN PLEINERS EN DIJKERS

Rond 1960 vormde zich op het Leidseplein de 'culturele variant' van deze nozems, de 'pleiners' geheten. Ze kozen cafe Reijnders als haar voornaamste trefpunt. Reclame, fotografie, mode, kunst en ook bv. journalistiek boden deze, al dan niet artistieke, jongeren goede mogelijkheden om zich naast de gebaande wegen te begeven. Een nog jeugdiger groep, in hoofdzaak bestaande uit middelbare scholieren, verzamelde zich in de poffertjeskraam op de hoek van de Weteringschans en de Vijzelgracht. De stad werd wederom opgeschrikt toen de politie bekendmaakte dat de Leidsepleinjeugd, maar vooral de 'poffertjeskraamgroep' een enorm aantal winkeldiefstallen had gepleegd.

Het was het begin van de welvaartsmaatschappij: de verleiding van het welvaartsaanbod was groter dan het tempo waarmee de ouders het zakgeld verhoogden. Verder was er de behoefte aan een 'kick', veelal werd het geld dan ook besteed aan een nieuwe mode: marihuana en het veel geheimzinniger lsd. Dat er ook geld besteed werd aan brommers, blijkt wel uit de foto hiernaast, die je overigens kan vergroten door 'aan te klikken'. Je ziet er de pont over het IJ, begin jaren '60.

De jongeren die de Nieuwendijk als voornaamste trefpunt hadden, werden nu de 'dijkers' genoemd. De overkoepelende naam zoals de gewone burger en de kranten deze beide groepen noemden, bleef 'nozem'. Nederlands-Onderdaan-Zonder-Enig-Moraal. Een naam die vaak met enige afschuw werd uitgesproken.

 

RELLEN

De kranten konden er geen genoeg van krijgen. Het woord 'nozem' kwam met grote regelmaat in elk dagblad voor. Er was dan ook wel enige aanleiding toe. Het kwam geregeld voor dat op de Dam omstanders en met name de politie door luidruchtige, deels op brommers rondscheurende, nozems, flink gesard werden.
Zowel de politie als later de penose van de rosse buurt, vond het nogal eens nodig om hardhandig in te grijpen. De eerste zette buiten de gewone agent later ook een karabijnbrigade in, die naast de gummiknuppel ook met de sabel de boel leegveegde. De penose gebruikte hun eigen handelswaar om de vaak enige honderden nozems van 'hun' territorium af te ranselen : ijzeren pijpen, ploertendoders, knuppels en latten met spijkers erin.

De politie had de gewoonte om, als de penoze tekeer ging, de andere kant op te kijken. Het spreekt voor zich, dat bij het ingrijpen van beiden, er nogal eens een gewonde te bespeuren viel. Dat daar dan ook onschuldigen tussen zaten, werd voor lief genomen. De pers vond het prachtig en smulde ervan. Er werd al aandacht besteed aan het feit dat het rustig was geweest.

Alle berichten zorgden ervoor dat er veel sensatiezoekers gingen kijken in afwachting van een relletje. Op sommige dagen waren er naar schatting 50 toeschouwers op 1 nozem! In de periode 15 augustus tot 4 september '59 stonden er maar liefst 78 berichten in de dagbladen.

Verder heerste er in de eerste helft van de zestiger jaren tussen de pleiners en dijkers een behoorlijke vijandigheid. Regelmatig werd (groepsgewijs) de confrontatie gezocht. Over en weer vielen er rake klappen. Dit gaf natuurlijk ook de nodige aanleiding voor stukken in de krant.
Anders dan bijvoorbeeld in Den Haag, was er in Amsterdam nauwelijks sprake van wijk of straatgebonden Puchrijdende 'gangs' die elkaar echt naar het leven stonden. De pleiners van alle wijken vormden samen min of meer een geheel. De dijkers hadden meer mot tussen elkaar. In Amsterdam Oost had je bv de K.P.O. (Kreidler Ploeg Oost), waaruit later de Hells Angels werden gevormd. De foto, waarop je agenten bezig ziet met hun favoriete bezigheid, is genomen tijdens een van de vele relletjes.

Een link naar krantenberichten over deze periodes -die op z'n tijd aangevuld wordt en waaruit je tevens veel achtergrond info kan halen- vind je onderaan deze pagina.

 

VERSCHILLEN TUSSEN DIJKERS EN PLEINERS

Zwart-wit gezien, waren dit de verschillen tussen deze groepen: de pleiners waren artistiek (of pretendeerden dat te zijn), hielden van filosoferen en over kunst praten. Ze waren redelijk goed opgeleid, stelden zichzelf graag buiten de maatschappij en waren in principe anti-autoriteit. Ze droegen vaak 'bordeelsluipers' (suide schoenen), luisterden naar jazz, later ook beatmuziek. Ze reden bij voorkeur op een Puch (of Tomos), deze brommer wordt den nu vaak nog steeds gezien als 'het' symbool van de vrijgevochten jaren '60 jeugd.

De dijkers hielden van rock 'n' roll muziek, hadden vetkuiven, droegen puntschoenen, witte t-shirts en al dan niet een colbert of leren jasje. Ze waren veelal wat lager geschoold dan de pleiners. Ze reden vooral op opgevoerde 'buikschuivers' van allerlei pluimage, zoals DKW, Royal Nord, Eysink, Kreidler, en Zundapp.
Een overeenkomst met de pleiners was hun hekel aan (geuniformeerd) gezag. Het was vooral deze groep, die rond 1960 de problemen op de Dam veroorzaakte.

Al met al baarde deze 'nozems' de samenleving zorgen. Waar moest het naar toe met het 'keurige' en gezagsgetrouwe Nederland? Er vonden diverse studies plaats. Als je benieuwd bent wat de wetenschap er van vond, vind je hier twee voorbeelden van boeken met korte opmerkelijke stukjes eruit.

 

PLEIKERS EN DIJNERS

Halverwege de jaren '60 vervaagde langzaam de tegenstelling. Pleiners en dijkers vonden elkaar in een algemene vorm van rebellie. Er was geen behoefte meer om op elkaar te meppen of zelfs te schelden. Gezamelijk werden beat concerten bezocht. Een bekende uitgaansgelegenheid was de dancing 'Las Vegas' op de Korte Nieuwendijk. Hier speelden de Outsiders en Short 66 geregeld.

Wally Tax (zanger van de Outsiders) zegt over deze periode in de Panorama van 18 februari 1967 het volgende: "...Wij wilden nergens bijhoren, we dachten allemaal hetzelfde, over alle mogelijke dingen. Wij waren allemaal wat men noemde: pleinjeugd. Goed bekent met het Leidseplein en omstreken. En langharig. Ook toen al. Waarom? Gewoon omdat we dat fijn vonden. Je moet toch de aandacht trekken? Je had toen de pleiners en de dijkers, de lui van de Nieuwendijk. Dat was water en vuur. Nou is dat allemaal afgestapt, door elkaar gelopen. Nou kan je praten over pleikers en dijners, en het stelt niks meer voor".

Het was duidelijk, de strijd was beslecht en onbeslist geeindigd. Op de foto rechts, die je wederom kan 'aanklikken', zie je het Damrak in '65. Puchjes, Tomossen en buikschuivers staan gebroedelijk naast elkaar. Een nieuwe jongerenbeweging zou zich doen gelden: de Provo's. Deze kwam deels voort uit de pleiners en zou nog jaren, o.a. met 'happenings', tegen de heilige huisjes in Nederland schoppen, alvorens dood te bloeden. Het duurde tot de kraak -en punktijd, tot er weer een opleving van tegendraads jongerenprotest kwam.

Helaas leven we nu, wat maatschappelijke betrokkenheid betreft, in tijden van individualisme en verflauwing. Het wachten is op de volgende protestgolf. Maar of dat met zo'n mooi symbool als bijvoorbeeld de Puch gepaard zal gaan, ik betwijfel het.....

 

Rob Nieuwenhuizen,

2E Weteringdwarsstraat 37 F,

1017 ST, Amsterdam.

Robknalpot@hetnet.nl

 



  • Ga naar de Amsterdam kranten index

  • Ga naar Utrecht en omstreken.

  • Ga naar nozems in het buitenland

  • Ga naar de provo, happening en kabouterpagina.

  • Ga naar diverse verhalen & (Puch)artikelen

  • Ga naar links & boeken.

  • Ga naar gastenboek.

  • Ga naar Puch Nozems Amsterdam site.



  • Reakties, aanvullingen, verhalen, foto's, annecdotes, enz, ook over andere steden: Alles is welkom!!

    Met dank aan: Amsterdams Historisch Archief, Centrale Bibliotheek Prinsengracht, Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, Het Utrechts Archief, Jaap Terlouw, John Geus, Peter Staal, Robert Berentzen en anderen die meegeholpen cq copy geleverd hebben.



    Member of the Moped webring

    Moped webring Homepage
    Bron url

    Meer info ?Mailme.. 
    Ga naar Homepage WebAuteur Alex Mulder
    Uiteraard zijn deze frames nog onder constructie, dus kom gerust nog eens terug.
    No electrons are harmed in the production of this web site.

    Aantal site-hits : Ga naar Easycounter-site. sinds 8-01-2008